ایمنی در حمل و نقل دریایی کالاهای خطرناک
از جمله دغدغه‌های مهم در صنعت حمل دریایی، ایمنی حمل و نقل دریایی کالاهای خطرناک می‌باشد؛ چرا که کمترین بی توجهی به آن عواقب بسیار خطرناک زیست محیطی و انسانی به دنبال دارد. حمل و نقل مواد خطرناک ، محصولات، ضایعات و مواد بینابینی مهمترین بخش چرخه حیات یک محصول می‌باشد؛ در حمل و نقل این مواد از طریق محورهای هوایی، زمینی، دریایی و یا خطوط انتقال، از زمان بارگیری مواد شیمیایی تا حمل و نقل و تخلیه مواد
مذکور به مقصد، همواره خطرات مختلفی بر این فرآیند حاکم است. لذا در این مقاله قصد داریم به بررسی ایمنی حمل و نقل دریایی کالاهای خطرناک بپردازیم.
در ادامه با شرکت کشتیرانی دریا زمین اروند همراه باشید.
اهمیت ایجاد ایمنی در حمل دریایی کالاهای خطرناک
امروزه با پیشرفت صنعت و تکنولوژی، بیش از90 درصد از حمل و نقل فرآورده‌های مایع و گازی توسط راه های آبی صورت می گیرد. در همین راستا حمل و نقل کالاهای خطرناک اگرچه از قواعد تقریبا مشابه‌ای پیروی می کند اما ماهیت خاص کالاهای مذکور و خطرات احتمالی آن از لحاظ زیست محیطی، وقوع فجایع انسانی و … قوانین و اقدامات جداگانه‌ای را می طلبد.
همچنین مواد پرتوزا، مواد منفجره، سمی، اشتعال پذیر، اکسید کننده‌ها و … از جمله موادی هستند که ایمنی در حمل و نقل آنها باید مورد توجه قرار گیرد. در بیشتر موارد، محل تولید و مصرف این گونه مواد یکسان نیست و این مواد باید از محل تولید به محل مصرف منتقل گردند.
به دلیل ماهیت خطرناک این مواد، باید در کلیه مراحل تولید، انبار و حمل و نقل آنها شاخص‌ها و موارد ایمنی را در نظر داشت. برای حمل و نقل ایمن مواد خطرناک علاوه بر رعایت کردن مقررات عمومی، باید یکسری مقررات بین المللی حمل و نقل کالاهای خطرناک نیز پیروی نمود.
در بحث ایمنی مواردی همچون شناسایی انواع خطرها، برآورد خسارت جانی، مالی، محیط زیستی و برآورد میزان ریسک آنها قبل از وقوع حادثه بسیار مهم می‌باشد.
علاوه بر رعایت مقررات موارد دیگری همچون آموزش، اقدامات اضطراری در هنگام بروز سانحه، مدیریت بحران پس از بروز سانحه‌ای بزرگ، تحلیل
سوانح و وجود بازرسی‌های مختلف در بخش ایمنی بسیار مهم می‌باشد.
مفهوم کالای خطرناک در صنعت حمل و نقل دریایی
مواد خطرناک عبارتند از مواد یا محصولاتی که موقع عملیات بارگیری، جابجایی، تخلیه یا نگهداری ممکن است باعث انفجار، آتش سوزی، خرابی تجهیزات فنی و یا خرابی سایر بارها و نیز مرگ، جراحت، مسمومیت، سوختگی ناشی از تشعشع و یا بیماری انسان یا حیوان گردد.
به طور کلی کالاهای خطرناک به گازها، مایعات و جامداتی اطلاق می شود که ذاتا ً یا در صورت همراه بودن با کالاهای دیگر، برای کالاهای دیگر، جان انسان‌ها یا محیط زیست زیان آور باشند.
در این تعریف باید جایگاه مواد رادیو اکتیو و پرتوهای اتمی را برجسته کرد زیرا بر خلاف کالاهای خطرناک دیگر که زیانبار بودن آنها محدود به قلمروی کاملا محدود و خاص است، مواد اتمی در صورت کوچک ترین اشتباه می توانند برای جامعه‌ی بشری و محیط زیست در سطح ملی یا حتی منطقه‌ای مضر باشند. بنابراین وضعیت خاص این دسته از مواد توجه و دقت کافی در حمل دریایی آنها را می طلبد.
طبقه بندی کالاهای خطرناک توسط سازمان ملل
سیستم طبقه بندی کالاهای خطرناک سازمان ملل یک بخش کامل از مقررات بین الملل می باشد. کالاهای حمل شده، برطبق مخاطرات ابتدایی شان به وسیله فرستنده یا گیرنده طبقه بندی می‌شوند. 9 طبقه بین المللی عبارتند از:
- گروه1: مواد منفجره (Explosives)
- گروه2: گازها (Gases) گازهای قابل اشتعال، غیرقابل اشتعال وگازهای سمی
- گروه3: مایعات قابل اشتعال (Flammable liquids )
- گروه 4: جامدات (Solids) قابل اشتعال،خودسوز و مواد جامدی که درصورت رسیدن رطوبت خطرناک هستند.
- گروه 5:موادی که درمعرض اکسیداسیون قراردارند
- گروه 6: موادسمی (Toxic substances) مواد سمی و عفونی
- گروه 7:مواد رادیواکتیوی
- گروه 8 : کالای خورنده وخطرات آن (Corrosives )
- گروه 9 : دیگرکالاهای خطرناک وسایرمواردی که تحت پوشش گروه‌های دیگر نیستند.
مقررات بین المللی کالاهای خطرناک شامل الزامات اصلی و برنامه‌هایی است که برای هر طبقه ازموارد مورد نیاز می‌باشد (در مواردی نیز این الزامات ممکن است مستقلا ماده خاصی باشد) اقدامات پیشگیرانه ایمنی برای کالاهای9 گانه خطرناک در ترمینال کانتینر شامل مواد ذیل می‌باشد.
- آموزش تمام افرادی که درگیرحمل ونقل وجابجایی ونگهداری کالاهای خطرناک هستند.
- برنامه ریزی درپذیرش کالای خطرناک به ترمینال کانتینر.
- توجه به برچسب گذاری روی کانتینرهای محتوی کالاهای خطرناک.
- چیدمان کانتینرهای محتوی کالای خطرناک طبق دستورالعملهای موجود.
شرکت کشتیرانی دریا زمین اروند با رعایت تمامی استانداردهای ایمنی ارائه دهنده انواع خدمات حمل و نقل دریایی از جمله حمل کانتینری ، حمل خرده فله و گروپاژ می‌باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر با ما در تماس باشید و از تخصص و تجربیات مجموعه دریا زمین اروند در حوزه حمل دریایی بهره‌مند شوید.
وظایف مراجع دریایی در ایجاد ایمنی کالاهای خطرناک
ازجمله اقداماتی که مراجع دریایی با دنبال کردن آنها می‌توانند بخش اعظمی از ایمنی حمل و نقل دریایی کالاهای خطرناک را تامین نمایند.
- در نظر گرفتن ارزیابی مواد برای کشور تولید کننده، صاحب پرچم یا صاحب بندر
- تعیین بازرسان وانجام اقدامات کنترلی به عنوان کشورصاحب بندر
- اطلاع رسانی به IMO مبنی براتصالات، مواد، تجهیزات یا ابزارهای معادل مجازقلمداد شده به عنوان جایگزین
- مواد ذکرشده درمتن مقرره‌‌ها.
- تایید دستورالعمل فرایندها و ترتیبات کشتی‌ها.
- تایید سیستم‌های پمپاژو لوله کشی وآزمایش آنها به منظورارزیابی میزان پسماند.
- بررسی شرایط برای صدورمعافیت ازپیاده سازی برای کشتی ها درسفرهای محدود.
- انجام بازرسی‌های دوره‌ای و میانی
- تفویض اختیار بازرسی درصورت نیاز صدورگواهی نامه درچارچوب ارائه شده پس ازبازرسی‌ها
- تاییدت جهیزات وطراحی کشتی‌ها مطابق آیین نامه‌های IBC و BCH
- تایید دستگاه سنجش مقدارنفت برای نفت‌کش‌های حامل مواد
- اتخاذ ترتیبات برای ارائه تسهیلات دریافت کافی برای زایدات شیمیایی
تعهدات ومسئولیت متصدی حمل ونقل کالاهای خطرناک
مسئولیت متصدی حمل کالا تحت شرایط کنوانسیون OPRC زمانی است که متصدی حمل در بندر بارگیری، در مدت زمان حمل و در بندر تخلیه مسئولیت کالا را به عهده بگیرد.
چنانچه هنگام وقوع حادثه‌ای که منجر به از بین رفتن و خسارت به کالا و یا در تحویل آن شود و محموله در اختیار متصدی حمل قرار گیرد، متصدی حمل مسئول زیان ناشی از بین رفتن و خسارتبه کالا و نیز تحویل کالا خواهد بود. مگر اینکه متصدی حمل اثبات نماید که او، خدمه، یا عاملین او کلیه اقدامات لازم برای جلوگیری از وقوع حادثه و نتایج ناشی از آن را به عمل آورده است.
مسئولیت متصدی حمل در قبال زیان ناشی از خسارت و از بین رفتن کالا محدود به مبلغی معادل835 SDR برای فرستنده یا واحد دیگر برای ارسال محموله یا 2/5 SDR برای هر کیلوگرم وزن ناخالص کالای خسارت دیده یا مفقود شده از هرکدام که بیشتر باشد، محسوب می‌شود.
مسئولیت متصدی حمل در قبال تاخیر در تحویل محدود به مبلغی معادل دو برابر و نیم کرایه حمل کالای تاخیرشده است، ولی این مبلغ متجاوز از کل کرایه حمل قرارداد حمل دریایی نخواهد بود.
برای مطالعه دقیق قوانین مربوط به حوزه مسئولیت متصدی حمل دریایی مواد خطرناک کلیک کنید: مسئولیت مدنی متصدی حمل و نقل دریایی کالاهای خطرناک
باتوجه به مطالب گفته شده میتوان موارد زیر را نتیجه گرفت:
حمل و نقل مواد خطرناک به دلیل خطرات احتمالی آنها از لحاظ زیست محیطی و وقوع فجایع انسانی نیازمند قوانین و مقررات ویژه‌ای می‌باشد.
یک اصل بدیهی در مورد کسانی که کالاهای خطرناک را در کشتی می‌چینند و آنها را با کشتی حمل می‌کنند، این است که این کالاها خطرناک نیستند اگر، در کل زنجیره ترابری، به درستی حمل شوند.
این امر می‌تواند از طریق پیروی از کد (IMDG) کالاهای خطرناک وابسته به بازرگانی دریایی بین المللی حاصل شود. محموله درون کانتینرهای کشتی به علل مختلف ممکن است متحمل خسارت شود. مثلا بسته بندی‌های بدون استحکام و ایمنی به دلیل چیدمان غلط و زیاد محموله‌های سنگین در حین حرکت کشتی تکان خورده و درون فضاهای خالی افتاده، شکسته یا له شوند و یا به دلیل نداشتن استحکام کافی ضربه دیده و خسارت ببینند، همچنین ممکن است در هنگام بارگیری آسیب جدی ببینند.
امروزه 90 درصد تجارت بین المللی از طریق دریا و از مسیر بنادر کشورها انجام می‌شود. این تجارت از طریق حمل و نقل دریایی و توسط بیش از 92 هزار کشتی اقیانوس پیما و بیش از یک میلیون و دویست هزار دریانورد و 6500 بندر و پایانه نفتی و غیر نفتی در سطح بین المللی انجام می‌گیرد.
اصولا واژه کالای خطرناک به مواد نفتی، سمی، شیمیایی، گازها به صورت فله، کالاهای فله خشک دارای مواد سمی بسته‌بندی شده اطلاق می‌گردد. ایمنی حمل و نقل و نگهداری کالاهای خطرناک در بنادر به عنوان یک اصل اساسی مورد تاکید تمام سازمانها و ارگان‌های دریایی است. در این مطلب سعی بر آن شد که به بررسی اهمیت ایجاد ایمنی حمل و نقل دریایی کالاهای خطرناک و اقدامات مربوط به آن پرداخته شود. امیدوارم از مطالعه این مطلب نهایت بهره را برده باشید.
منبع: مقاله ایمنی در حمل و نقل کالاهای خطرناک، فاطمه سیاه پور
